Yılan Ata | Türk Mitolojisi

Yılan Ata – Türk ve Altay mitolojisinde Yılan Tanrı. Çılan (Zılan, Cılan, Ilan) Ata da denir. Yılanların kendisinden türediği efsanevi yaratık.

Nitelikleri

Kara Yılan olarak betimlenir. Belinden aşağısı yılan, üst kısmı insan olarak tasvir edilir. Fars kültürünün etkisiyle “Şahmaran” tabiriyle özdeşleşmiştir. Yerin yedi kat altında yaşar. Her tür derde deva bulabilir. Yılan bu nedenle tıbbın sembolüdür. Pek çok dinde insanoğlunu kandırarak cennetten kovulmasına neden olan varlık, yılan kılığına girmiş Şeytandır. Bazen boynuzlu olarak betimlenir. Tek boynuzu vardır. Çift boynuz nasıl evrensel düzeni(zıtların birliğini) simgeliyorsa tek boynuzda düzensizliği, eksikliği, şeytani varlığı temsil eder. Karanlık dünyadaki varlıklar hep tek boynuzlu, tek kollu, tek bacaklı varlıklardır. (Veya tek sayılar; üç bacaklı at gibi…) Sümerlerde Azag adlı büyük bir yılan vardır ve Türk kültüründeki Aza adlı kötücül varlıklarla da bağlantılı görünmektedir.

Erbüke ise, Türk halk inancında yarı insan yarı yılan olan varlıktır. Erböke de denir. Bu varlıkların başında Yılan Ana ve/veya Yılan Ata (Şahmaran) bulunur. Dişi olanları için “İşbüke” kullanılır. (Sözcük; Er “insan” ve Büke “ejderha, yılan” sözcüklerinin bileşimidir.)

Halk inanışlarında her erenin kendi yılanı olduğuna inanılırdı. Her ocağın (tekkenin) öldürmesi günah olan bir yılanı vardır. Bazı halk efsanelerinde tılsımlı yılanlardan söz edilir. Bu yılanların karnının altını eliyle üç kez sıvazlayan birinin her şeyin sırrına vakıf olacağına inanılır. Yılan eti yiyen insan sihir gücüne kavuşur ve doğanın dilini anlamaya başlar. Bu durum, yılanın bilgeliğine olan eski inancın izlerini taşır.

Etimoloji

(Yıl) kökünden türemiştir. Yılmak fiilinden gelir. Yılmak korkmak, çekinmek demektir demektir. Moğolcada aynı kökten gelen Şaldan (eski Moğolca Sıldang)[3], ve eski Türkçe Yalang ise çıplak demektir. Yılanın tüysüz olmasıyla bağlantılıdır.