Kan - Doku Engelleri

İlaçlar kanla vücudun değişik dokularına taşınır. Etki yerine ulaşabilmesi için kan dolaşımının dışına çıkmaları gerekir. İlaç geçişi esas olarak giriş çıkış İçin gerekli plan yüzey alanının ve sürenin en fazla olduğu kapiler damar yatağında görülür (aşırı damar dallanması ve düşük akış hızı.) Kapiler duvar kan - doku engelini oluşturur. Esas olarak bu bir endotel hücre tabakası ve bir bazal membrandan ibarettir. (Şekilde siyah çizgi) Endotel hücreler birbirleriyle sıkı kavşaklar (sol üstte, elektron mikrografında Z olarak işaretlenmiştir) tarafından “perçinlenmiş” olduğu İçin ilaçların herhangi bir engelle karşılaşmadan kandan hücreler arası sıvıya geçebilecekleri Aralık veya por mevcut değildir.

Çeşitli kapiler damar yataklarında kan - doku engeli farklılıklar gösterir. Kapiler duvarın ilaçlara geçirgenliği endotel hücrelerinin yapısal ve işlevsel özellikleri tarafından belirlenir. Bir çok kapiler yatakta kalp kasındaki gibi, belirgin endo- ve transsitotik aktivite (üst sağda, EM mikrografdaki oklar) vardır. Transsitotik aktivite kandan hücreler arası sıvıya veya ters yönde makromoleküllerin veya sıvının taşınmasını sağlar. Sıvı içindeki maddeler ilaçlar dahil olmak üzere kan - doku engelini aşabilir. Bu şekildeki taşınmada ilacın fizikokimyasal özelliklerinin önemi azdır.

Bazı kapiler yataklarda (pankreastaki gibi), endotel hücreler fenestrasyonlar gösterir. Her ne kadar hücreler sürekli birleşme yerleri ile sıkı bir şekilde birbirlerine bağlı iseler de sadece diafragma hem de bazal membran düşük molekül ağırlıklı maddelere - ilaç moleküllerinin çoğuna- iyi geçirgen olmasına karşın insülin (G: insülin depo granülleri) gibi büyük molekül ağırlıklı proteinlere daha az geçirgendir. Makromoleküllerin geçebilirliliği molekül büyüklüğü ve elektrik yükü tarafından belirlenir. Fenestrasyonlu endotel barsak kapileri ve endokrin bezlerde bulunur.

Santral sinir sisteminde (beyin ve omurilik) kapiler endotel, porlar içermez ve transsitotik aktivite azdır. Kan beyin engelini geçmek için ilaçların transelüler olarak diffüze olması gerekir, örneğin, endotel hücrelerin lüminal ve bazal membranlarını geçmeleri. Bu yoldan ilaç hareketi Özgül fizikokimyasal özellikler (s.26) veya bir transport mekanizmasının varlığını (örn, L-dopa, s.188) gerektirir. Bunun için kan beyin engeli yalnızca bazı tip ilaçlara geçirgendir.

Karaciğerde kan ve hücrelerarası ortam arasında ilaçlar serbestçe girer çıkarlar, endotel hücreleri Disse aralığına bakan (D) büyük fenestrasyonlar (100 nm) gösterir ve diafragma veya bazal membran ilaç hareketini engellemez. Kapiler duvardan başla difüzyon engelleri de mevcuttur, örnek olarak: sinsityotrofoblast engeli - Sertoli hücrelerini birbirine bağlayan birleşme yerleri; beyin koroid pleksus kan engeli - ependimal hücreler arasındaki birleşme yerleri.

(EM mikrograftaki dikey çizgi 1 um; E: eritrosit kesiti; AM : aktomiyozin ; G : insülin içeren granüller)