Galaxia: Yugoslavya'nın Balkan Tipi Teknoloji Devrimi

Her ne kadar ülkemizde çok bilinmese de 1980'lerin Sovyet Üniversitelerinde ve evlerinde en çok kullanılan bilgisayarlar arasında Micro-80, Irisha ve Krista başı çekiyordu. Aynı sıralarda sosyalist Yugoslavya'da ise yeni bir bilgisayar ortaya çıktı. "Halkın gerçek bilgisayarı" olarak sunulan bu Yugoslav üretimi, bundan 40 yıl önce piyasaya sürülen "Galaxia" idi.

Slav toplumunda matematik ve fizik her zaman en gözde bilim alanlarından olmuştu. Eğer bu saptamaya katılmıyorsanız Google'da Nikola Tesla, Milutin Milankovic ve Mikhail Pupin isimlerine göz gezdirebilirsiniz.

1980'lerde Slav üniversiteleri çok sayıda yetenekli mühendise sahipti. Şimdiden bakıldığında şaka gibi geliyor ama o zamanlar durum buydu.

Ancak "halkın bilgisayarı" bu iyi yetişmiş mühendislere ve bölgede kurulan enstitüler sayesinde değil, bunlara rağmen ortaya çıktı.

O zamanın gümrük kurallarına göre, Yugoslavya'ya 50 Batı Alman markından daha değerli herhangi bir malın ithal edilmesi oldukça zordu. Bu, bilgisayar teknolojisi meraklılarını büyük ölçüde sınırladı. Sonuçta, gerekli parçaların çoğunun Avrupa'dan satın alınması gerekiyordu ve o zamanın ilk ithal edilen "kişisel bilgisayarları" bir araya getirmek birkaç yüz marka mâl oluyordu.

Belgradlı mühendis Vojislav Voja Antonić, 1983 yazında uzun süren uğraşlar sonrasında bilgisayarı kendi başına monte ederek gümrük kısıtlamalarını aşmanın daha kolay olacağına karar verdi. Kararın hemen ardından da çalışmaya koyuldu.

İlk iş olarak Galaxia dergisiyle temasa geçti ve ardından dergide yeni oluşturulan "Evinizdeki Bilgisayarlar" sütunlarından bir bilgisayar oluşturmak için "tarif" yayınladı.

Tarifteki her şey "kendin yap" ruhuna uygundu. Amerikan şirketi Zilog'dan 8 bitlik bir işlemci, Avusturya'dan entegre devreler, Yugoslavya'dan devre kartı ve klavye... Klavye doğal olarak QWERTY'di ve Sırp-Hırvatça yazamıyordu. Bu da bilgisayarın iddia edildiği gibi "halkın" olmasının karşısındaki en büyük engeldi.

"Galaksilerin" ortaya çıkıp çıkmayacağı ilk başta büyük bir soruydu. Ancak aboneler “Evinizdeki Bilgisayarlar” sayısını hemen satın aldılar. İlgi o kadar yüksekti ki derginin o sayısı ikinci baskıya çıkmak zorunda kaldı. Elbette derginin tüm okuyucuları bilgisayar yapmaya başlamadı ama yine de Yugoslavya'da 8 binden fazla "Galaxia" bir araya getirildi. Bilgisayarın maliyeti iki yüz Alman markını geçmiyordu. Bu da onu ithal emsallerinin yaklaşık yarısı fiyatına getiriyordu. Elektronik mühendislik şirketi Zemun, gösterilen ilgiden ekonomik bir pay kapmak için yeni ev bilgisayarının üretimine başladı.

Galaxy'nin ilk başlarda gövdesi bile yoktu. Zemun tarafından görevlendirilen Belgradlı saygıdeğer mimar ve tasarımcı Gojko Varda, alüminyum ve kontrplaktan basit bir kasa üretti. Yapılan araştırmalar sonrasında bunun plastikten çok daha ucuz olduğu ve ürünün fiyatı üzerinde bu kadar güçlü bir etkisi olmadığı ortaya çıktı. Ancak pek çok kişi, Galaksilerini hiçbir kasa olmadan monte ediyordu, dolayısıyla her "Galaxia" birdinden farkı bir görünüme sahip oluyordu.

Galaxia, Yugoslavlar için programlamayı öğrenmeyi ve basit oyunlar oynamayı mümkün kıldı, RAM'i 2 ila 6 kilobayt arasında değişiyordu. O zamanın hesaplamalarına göre bir Galaksinin tamamen birleştirilmesi 8 ila 24 saat sürüyordu.

Voja Antonich adlı mühendis, Galaxia'ye bir "flash sürücü", yani bir kayıt cihazı, çeşitli program ve oyunlar yüklendi.

Günlerden bir gün Antonich, o zamanların en popüler DJ'i olan Zoran Modli ile birlikte bir deney yapmaya karar verdi. Modli bir bilgisayar programının kaydını yayınladı ve Galaksilerin sahipleri bunu kayıt cihazlarına kaydetti. Kayıt daha sonra internete başarıyla yüklendi.

Voja Antonich'in ortaya koyduğu yenilik, Yugoslavya'nın bilgisayar dünyasında gerçek bir mini devrim yarattı. Bilgisayar, mümkün olduğu kadar basit olmasına rağmen, küçük bir gelire sahip olsa bile, az ya da çok beceri sahibi herkes tarafından erişilebilir hale geldi. Binlerce Yugoslav vatandaşı Galaxia aracılığıyla bilgisayar bilimiyle tanıştı.

Voja Antonich şu anda ABD'de yaşıyor ve 70 yaşını biraz aşmış durumda. Gojko Varda ise 90 yaşına merdiven dayamış durumda ama keyfi yerinde ve tasarımlarına devam ediyor.